De cijfers liegen er niet om: steeds minder mensen grijpen naar het condoom. Wat ooit de gouden standaard was voor veilige seks, lijkt in populariteit te dalen. Een verontrustende trend, want condooms beschermen niet alleen tegen ongewenste zwangerschappen, maar ook tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s). Toch lijken vooral jongeren en jongvolwassenen minder geneigd om een condoom te gebruiken. Is het gemakzucht? Een gebrek aan voorlichting? Of speelt er meer?
Waarom grijpen steeds minder mensen naar het condoom?
Condoomgebruik wordt vaak als een ‘moetje’ gezien. Het haalt het spontane van een vrijpartij weg, wordt geassocieerd met minder gevoel en sommigen vinden het zelfs een afknapper. Daarnaast speelt het idee dat condooms minder noodzakelijk zijn nu veel mensen hormonale anticonceptie gebruiken. Dat klopt deels voor het voorkomen van zwangerschappen, maar het negeert het cruciale punt: soa’s laten zich niet tegenhouden door een spiraaltje of de pil.
Bovendien heerst er een gevaarlijk optimisme. Jongeren horen minder vaak over de gevaren van soa’s dan vroeger en schatten het risico verkeerd in. De angst voor hiv is bijvoorbeeld veel minder aanwezig dan in de jaren ‘80 en ‘90, terwijl andere soa’s, zoals chlamydia en gonorroe, wél in opmars zijn. De schijnveiligheid die sommige mensen voelen omdat ze “geen klachten” hebben, zorgt ervoor dat condooms sneller achterwege worden gelaten.
Een ander probleem is de toegankelijkheid. Niet per se omdat condooms moeilijk verkrijgbaar zijn, maar wel omdat de kosten voor sommigen een drempel vormen. Zeker voor jongeren kan een pakje condooms relatief duur zijn. En als het condoom eenmaal geen gewoonte is, wordt het steeds makkelijker om het te ‘vergeten’.
Soa’s nemen toe: een direct gevolg van minder condoomgebruik
Soa’s als chlamydia, gonorroe en syfilis zitten in de lift. Dat is geen toeval. Minder condoomgebruik betekent meer risico’s. Mensen denken vaak dat soa’s vooral iets voor ‘anderen’ zijn, maar dat is een gevaarlijke denkfout. Chlamydia bijvoorbeeld, de meest voorkomende soa, geeft in veel gevallen nauwelijks symptomen. Daardoor wordt het virus gemakkelijk doorgegeven zonder dat iemand het doorheeft.
Daarnaast is er het probleem van de ‘concurrentie’ tussen verschillende anticonceptiemiddelen. De pil en het spiraaltje bieden geen enkele bescherming tegen soa’s, maar worden door veel mensen gezien als voldoende. Condom fatigue, een soort ‘moeheid’ rondom condooms, speelt ook een rol. De angst en urgentie rond hiv is afgenomen, en dat vertaalt zich in een lossere houding ten opzichte van condoomgebruik.
De stijging van soa’s bewijst dat condooms nog steeds een noodzakelijk onderdeel van veilig vrijen zijn. Zonder deze barrière verspreiden bacteriën en virussen zich ongehinderd. Dat is niet alleen een probleem op individueel niveau, maar ook op volksgezondheidsniveau. Sommige soa’s worden resistenter tegen antibiotica, en dat betekent dat een simpele infectie een veel groter medisch probleem kan worden.
Is condoomgebruik uit de mode geraakt?
Seksuele trends veranderen continu, en condooms lijken daar niet immuun voor te zijn. Wat ooit de norm was, wordt steeds vaker vervangen door ‘risicoacceptatie’. Dat wil zeggen: mensen wegen de nadelen van een condoom zwaarder dan de mogelijke risico’s van een soa of ongewenste zwangerschap.
Sociale media en datingapps spelen hier mogelijk een rol in. De drempel om een sekspartner te vinden is lager dan ooit, en in veel gevallen is het gesprek over condooms een lastige. Niemand wil een ‘buzzkill’ zijn, en voor je het weet, is het moment voorbij. Zeker bij casual seks wordt een condoom lang niet altijd besproken, laat staan gebruikt.
Daarnaast is er de invloed van porno. In veel professionele producties worden geen condooms gebruikt, wat een vertekend beeld schept. Het gebrek aan representatie in de media zorgt ervoor dat condooms minder als ‘standaard’ worden gezien. Het is een subtiele, maar invloedrijke verschuiving in hoe mensen over seks denken.
Toch blijft het een vreemd gegeven: we weten allemaal dat condooms de meest effectieve bescherming bieden, en toch laten we ze steeds vaker links liggen. Misschien speelt gewenning een rol. Wie nooit een soa heeft gehad, onderschat het risico. Maar net zoals je niet pas een autogordel gaat dragen nadat je een ongeluk hebt gehad, zou condoomgebruik geen optioneel veiligheidsmaatregel moeten zijn.
Hoe kunnen we condoomgebruik weer normaliseren?
Als condoomgebruik op de achtergrond verdwijnt, moeten we manieren vinden om het terug in het spotlicht te zetten. Seksuele voorlichting kan een grote rol spelen, maar alleen educatie is niet voldoende. Condooms moeten weer ‘cool’ worden.
Het begint met open gesprekken. Seks is nog steeds een onderwerp dat beladen aanvoelt, en condooms worden vaak als ‘storend’ gezien. Maar waarom eigenlijk? De gedachte dat condooms het plezier verminderen is grotendeels cultureel bepaald. Er zijn genoeg manieren om condoomgebruik natuurlijk en sexy te maken, maar dat vereist dat mensen hun houding veranderen.
Daarnaast kunnen prijzen en beschikbaarheid beter. Gratis condooms aanbieden op scholen en universiteiten is een bewezen manier om het gebruik te stimuleren. Ook apotheken en supermarkten zouden condooms zichtbaarder kunnen maken, in plaats van ze ergens achter de kassa te verstoppen.
Misschien is het zelfs tijd voor een herpositionering van condooms. Marketingcampagnes kunnen condooms neerzetten als iets positiefs en vanzelfsprekends, in plaats van een noodzakelijk kwaad. Mode en trends veranderen, dus waarom niet die van veilige seks?
Persoonlijke overwegingen en een subtiele oproep tot actie
Als er iets is dat deze trend duidelijk maakt, is het dat condooms nooit vanzelfsprekend waren. De daling in gebruik toont dat we, ondanks alle voorlichting en campagnes, nog steeds worstelen met onze houding ten opzichte van veilige seks.
Misschien is het tijd om zelf wat kritischer na te denken. Hoe vaak wordt condoomgebruik binnen een relatie besproken? Hoe vanzelfsprekend voelt het nog in een nieuwe situatie? Soms zijn het juist die kleine keuzes – een gesprek, een bewuste handeling – die het verschil maken.
Iedereen bepaalt zelf wat ze doen tussen de lakens, maar condooms hebben zichzelf keer op keer bewezen. Ze zijn simpel, effectief en een van de weinige anticonceptiemiddelen zonder bijwerkingen. Als we willen dat condooms weer de norm worden, begint dat bij onszelf. Een simpel ja tegen het condoom kan op termijn een enorm verschil maken.
